PhÆt H†c Ph° Thông

Hòa ThÜ®ng Thích ThiŒn Hoa

Vô ThÜ©ng

Mª ÇŠ: 

Lòng tham lam cûa con ngÜ©i ôm-Ãp bám víu mãi mãi vào s¿ vÆt.

NhÜng trong cõi Ç©i tÜÖng ÇÓi, không có m¶t vÆt gì tuyŒt ÇÓi vïnh viÍn.

S¿ mâu thuÅn Ãy gi»a lòng ngÜ©i và s¿ thÆt cûa cõi Ç©i gây Çau kh° cho ki‰p sÓng.

Chánh ÇŠ:

1. ñÎnh nghïa Vô ThÜ©ng

2. Thân Vô ThÜ©ng

3. Tâm Vô ThÜ©ng

4. Hoàn cänh Vô ThÜ©ng

5. Quy‰t nghi

K‰t luÆn: 

SÓng trong cõi Vô-thÜ©ng, chúng ta phäi có m¶t quan-nmiŒm rõ ràng vŠ s¿ Vô-thÜ©ng Ç‹ khÕi Çau kh°.Còn chúng ta muÓn có hånh-phúc tÃt phäi xoay vŠ tìm cái tánh chÖn thÜ©ng.

Vô ThÜ©ng

I.Mª ÇŠ:

Lòng tham-lam cûa con ngÜ©i ôm Ãp bám víu mãi-mãi vào s¿ vÆt

Chúng ta, Çã là chúng sanh, thì ít nhiŠu ÇŠu có tham v†ng. Lòng tham v†ng Ãy bám víu ch¥t chë vào s¿ vÆt mà chúng ta Çã cÃu tåo, nÃm bÃt ÇÜ®c. Chúng ta chÌ buông thä chúng ra sau khi trút hÖi thª cuÓi cùng. Nói cho Çúng, không phäi ljn hÖi thª cuÓi cùng chúng ta m§i chÎu buông thä m†i vÆt, mà chính chúng Çã r©i bÕ chúng ta mà Çi. Chúng ta bÃt l¿c, không còn Çû hÖi sÙc Ç‹ n¡m gi» chúng n»a nên Çành phäi buông tay. SuÓt Ç©i bi‰t bao nhiêu lÀn chúng ta Çã Çau kh°, thÃt v†ng, vì m†i vÆt ª Ç©i không bao gi© chìu theo š muÓn cûa chúng ta mà chÎu ª yên m¶t ch‡. M†i s¿ vÆt ÇŠu luôn bi‰n chuy‹n, Ç°i thay, nay Çây mai Çó, nhÜ m¶t giòng sông, nhÜ m¶t Çám mây. Nói theo danh tØ nhà PhÆt, thì s¿ bi‰n chuy‹n Ç°i thay Çó Çó g†i là luÆt vô-thÜ©ng.

II.Chánh ñŠ

1.ñÎnh nghïa

ñÙc PhÆt dåy:"Tât cä nh»ng gì trong th‰ gian Çã là bi‰n Ç°i, hÜ hoåi, ÇŠu là vô-thÜ©ng". VÆy Vô-thÜ©ng nghïa là không thÜ©ng, không mãi mãi ª yên trong m¶t trång thái nhÃt ÇÎnh; luôn luôn thay hình Ç°i dång; Çi tØ trång thái hình thành ljn bi‰n Çi rÒi tan rã... ñåo PhÆt g†i nh»ng giai-Çoån thay Ç°i cûa m¶t vÆt là: thành, trø, hoåi, không (hay sanh, trø, dÎ, diŒt). NhÜ m¶t làn sóng, khi m§i nhô lên g†i là thành (hay sanh) khi nhô lên cao nhÃt thì g†i là trø; khi hå dÀn xuÓng thì g†i là tà hoåi (hay dÎ), khi tan rã thì g†i là không (hay diŒt). Tât cä s¿ vÆt trong vÛ-trø, tØ nhÕ nhÜ håt cát, ljn l§n nhÜ træng sao, ÇŠu phäi tuân theo bÓn giai Çoån Ãy cä, nên g†i là vô-thÜ©ng.

ñ‹ có m¶t š niŒm rõ ràng hÖn vŠ s¿ vô-thÜ©ng, chúng ta hãy quan sát, suy nghiŒm cái thân chúng ta, cái tâm chúng ta và cái hoàn cänh chung quanh ta Çang sÓng, thì së bi‰t.

2.Thân vô thÜ©ng

"Thân tôi månh khoÈ luôn, trÈ ÇËp mãi, và Ç©i tôi là cä m¶t bài thÖ...". ...y là quan niŒm nông n‡i cûa m¶t sÓ nam n» thanh-niên, quá yêu chu¶ng thân-th‹. H† sÓng m¶t cách vô tÜ, cÙ tܪng thân-th‹ h† trÈ mãi, hay n‰u có già, thì cÛng còn lâu l¡m, không ng© r¢ng nó già, nó ch‰t trong tØng giây phút. Câu thÖ sau Çây cûa ngÜ©i xÜa thÆt Çã nói lên ÇÜ®c s¿ thay Ç°i mau chóng cûa thân ta:

"Quân bÃt ki‰n cao ÇÜ©ng minh cänh bi båch phát!

Triêu nhÜ thanh ti, m¶ nhÜ tuy‰t?"

(Anh không thÃy cha già soi gÜÖng ÇÀu båc!

S§m còn nhÜ tÖ xanh, tÓi Çã tr¡ng nhÜ tuy‰t?)

Khoa h†c Çã chÙng minh r¢ng, trong thân th‹ ta, các t‰ bào thay Ç°i luôn, và trong m‡i th©i kÿ 7 næm, là các t‰ bào cÛ hoàn toàn Ç°i m§i. S¿ thay Ç°i Ãy làm cho thân ngÜ©i chóng l§n, chóng già và chóng ch‰t. Thân næm trܧc không phäi thân næm nay, thân ban mai không phäi thân bu°i chiŠu, m‡i phút giây trong thân ta ÇŠu có sanh và có ch‰t. Sau Çây là m¶t câu chuyŒn rÃt có š nghïa Ç‹ chÙng minh s¿ vô-thÜ©ng cûa thân xác:

M¶t ngÜ©i b¶ hành l« ÇÜ©ng vào tr† trong m¶t ngôi nhà bÕ hoang. ñêm Ãy, anh ta thÃy m¶t con qu› tóc xanh, vác m¶t cái thây ma m§i ch‰t vào, ÇÎnh xé xác ra æn. B‡ng m¶t con qu› khác, tóc ÇÕ, xô cºa bܧc vào. Hai con qu› tranh nhau cái xác ch‰t, con nào cÛng nói là cûa mình b¡t ÇÜ®c trܧc. Chúng s¡p xæn tay áo Çánh gi‰t nhau, Ç‹ dành cái xác. B‡ng chúng nhìn thÃy anh chàng b¶ hành Çang n¢m run s® trong góc phòng; chúng v¶i vã kéo anh ra làm tr†ng tài, hÕi xem trong hai chúng, ai là kÈ Çáng làm chû cái xác. Anh b¶ hành s® hãi quá, nhÜng cÙ th¿c tình nói r¢ng: cái xác thu¶c vŠ con qu› tóc xanh vì chính m¡t anh ta thÃy nó mang xác vào trܧc. Con qu› tóc xanh ÇÜ®c xác, mØng r«, cám Ön rÓi-rít anh b¶ hành; nhÜng con qu› tóc ÇÕ mÃt mi‰ng mÒi ngon, tÙc giÆn lôi ÇÀu anh ta ra, quy‰t æn tÜÖi nuÓt sÓng cho hä giÆn. Nó Çè anh ta xuÓng, rÙt m¶t cánh tay bÕ vào miŒng nhai ngÃu nghi‰n... Con qu› tóc xanh thÃy thÜÖng tình anh b¶ hành và Ç‹ tÕ lòng tri ân, rÙt m¶t cánh tay cûa xác ch‰t l¡p vào cho anh ta. Con qu› tóc ÇÕ låi rÙt cánh tay kia cûa anh b¶ hành æn ti‰p; và con qu› tóc xanh låi låi ch¡p tay cûa xác ch‰t vào cho anh. CÙ nhÜ th‰, hÍ con qu› tóc ÇÕ rÙt m¶t phÀn nào trong thân th‹ anh b¶ hành thì con qu› tóc xanh låi lÃy phÀn cûa thây ma ÇiŠn vào thân cho anh ta. Sau khi æn h‰t thân th‹ cûa anh b¶ hành, con qu› tóc ÇÕ chùi miŒng ÇÀy máu me, rÒi bÕ Çi. Con qu› tóc xanh cÛng Çi theo.

Anh b¶ hành bàng-hoàng nhÜ vØa tÌnh m¶t cÖn ác m¶ng và cÙ phân vân t¿ hÕi: không bi‰t cái thân hiŒn tåi anh Çang mang Çó là cûa anh hay cûa ai?

Câu chuyŒn trên chÙng minh cho chúng ta thÃy tØ khi sanh cho ljn khi ch‰t; thân ta Çã không bi‰t bao lÀn thay Ç°i; và cái xác khi ngÜ©i ta Ç¥t vào quan tài, thÆt không còn gì giÓng v§i cái thân khi vØa m§i sÖ-sinh.

Dòng nܧc hôm qua cûa sông ñÒng nai ch£ng hån, ngó bŠ ngoài thì không khác gì dòng nܧc hôm nay; nhÜng nܧc hôm qua, bây gi© có lë Çã hoà v§i nܧc m¥n ñåi dÜÖng và nܧc hôm nay chính là nܧc khác ª nguÒn m§i chäy vŠ Çây. Thân ngÜ©i cÛng vÆy, "h¢ng chuy‹n nhÜ b†c lÜu"(chäy luôn nhÜ nܧc lÛ).

ñÙc PhÆt, lúc còn là m¶t Thái-tº, Çã than v§i bà Da-Du trong cung vui, khi nghï ljn cái vô-thÜ©ng cûa thân ngÜ©i.

".... Chúng ta së già y‰u và xÃu xa. Th©i gian së phû lên ÇÀu chúng ta nh»ng l§p tro båc. Ôi! m¡t trong cûa em rÒi së m© Çøc! Môi ÇÕ cûa em rÒi së úa màu!... Ta nghe trong ta, trong em và trong cä m†i ngÜ©i, m‡i ngày m‡i Ç°-vª dܧi sÙc tàn phá cûa búa th©i-gian, tÃt cä nh»ng gì quí giá cûa Ç©i ngÜ©i... chúng ta ôm gi» m¶t cách tuyŒt v†ng, nh»ng bäo vÆt ª trong ta, nhÜ ôm gi» m¶t cái bóng, nhÜ n¡m b¡t m¶t làn hÜÖng!"

Trí huŒ thay! Con ngÜ©i cao sang và Çang trÈ ÇËp, bên cånh låi có v® hiŠn s§m hôm hÀu hå, th‰ mà vÅn Çû sáng suÓt Ç‹ nhìn thÃy luÆt vô-thÜ©ng ÇÆp tan cái gì g†i là cao sang, tÜÖi ÇËp cûa Ç©i ngÜ©i! nh»ng l©i thÓng thi‰t Ãy ch£ng nh»ng Çã cänh tÌnh Công chúa Da Du mà còn Çánh thÙc nh»ng ai còn say Ç¡m trong cänh Ç©i giä tåm, cänh sanh, già, bÎnh, ch‰t là hiŒn thân cûa luÆt vô thÜ©ng. Có thân thì phäi chÎu công lŒ sanh già bŒnh ch‰t, không th‹ tÒn-tåi mãi ÇÜ®c. 

Thân là vô-thÜ©ng, th‰ mà l¡m ngÜ©i vì muÓn trau dÒi, bÒi b°, cung-phøng xác thân ljn n‡i gây bi‰t bao t¶i-l‡i ghê g§m. Vì muÓn ÇÜ®c thích khÄu, b° thân, mà l¡m ngÜ©i Çành tay gi‰t håi nh»ng con vÆt y‰u hèn và hành hình nh»ng con vÆt vô t¶i trܧc khi ch‰t m¶t cách rùng r®n. ñ†c lÎch sº, nghe TÀn Thu› Hoàng æn óc khÌ sÓng, ta Çã cäm thông ÇÜ®c n‡i Çau ǧn nh»ng con vÆt bÎ gi‰t, th‰ mà ngÜ©i d¿ tiŒc vÅn vui cÜ©i sung-sܧng, không Çoái hoài ljn ti‰ng rên xi‰t kêu la, vùng-vÅy cûa chúng, thì thÆt là Ƕc ác chØng nào.

Vì tham lam làm vÅn Çøc, tÓi-tæm lÜÖng tri, nên con ngÜ©i không thÃy rõ ÇÜ®c lš vô-thÜ©ng cûa thân xác và m§i nª tâm làm ÇiŠu tàn ác nhÜ th‰.

3.Tâm vô-thÜ©ng

Thân Çã vô-thÜ©ng, nhÜng còn tâm niŒm có thÜ©ng không? Tâm-niŒm cÛng âm thÀm d©i Ç°i, låi có phÀn mau lË và vi-t‰ hÖn, n‰u chúng ta không nhìn vào sâu ¡t khó mà thÃy ÇÜ®c.

Tâm-niŒm chúng ta thay Ç°i trong tØng giây phút, theo v§i ngoåi cänh: chúng ta buÒn Çó, rÒi vui Çó, thÜÖng Çó rÒi giÆn Çó. Phút trܧc ta nh§ chuyŒn này, phút sau ta nghi chuyŒn khác. Hôm qua ta tinh-tÃn tu hành, hôm nay ta Çã Üu-phiŠn thÓi chuy‹n. ThÆt Çúng nhÜ ÇÙc PhÆt Çã nói:

"Tâm ngÜ©i nhÜ vÜ®n chuyŠn cây,

NhÜ ng¿a rông nÖi ÇÒng n¶i..."

Tâm niŒm ta sanh diŒt trong tØng sát-na; và chính vì nó sinh diŒt mau lË nhÜ th‰, nên ta có cäm tܪng nhÜ nó không thay Ç°i gì cä. ñÓi v§i m¶t ÇÙa trÈ con, n‰u chúng ta bäo r¢ng nh»ng hình änh cº-Ƕng in nhÜ thÆt trên màn båc, là do s¿ ti‰p nÓi cûa nh»ng tÃm phim, änh hiŒn lên rÒi bi‰n mÃt, Ç‹ nhÜ©ng ch‡ cho nh»ng tÃm änh khác, trܧc ng†n Çèn chi‰u... n‰u ta bäo nhÜ th‰ v§i m¶t ÇÙa bé, ch¡c nó không tin, vì nó chÜa hi‹u ÇÜ®c cái công døng cûa tÓc l¿c. CÛng nhÜ th‰ Çó, tâm ta ÇÜ®c cÃu tåo bªi tØng niŒm sanh diŒt, nhÜng vì chúng ta không nhÆn ÇÜ®c s¿ bi‰n-chuy‹n mau lË cûa nó, nên ta cÙ tܪng nó ÇÖn thuÀn và bÃt bi‰n. Cái ta phút trܧc Çâu phäi là cái ta phút này? Cái ta phút này Çâu phäi là cái ta phút sau? VÆy cái ta nào là cái ta thÆt? M¶t nhà thi-sï Çã hÕi m¶t câu có vÈ ng§ ngÄn nhÜng nghï kÏ thÆt là vô cùng sâu s¡c:

"Ai bäo giùm : ta có ta không?"

Cái ta (hay cái tâm cÛng th‰) vô thÜ©ng tåm b®, giä tåo nhÜ th‰, th‰ mà ngÜ©i Ç©i cÙ cho là trung tâm cûa vÛ-trø, bám víu vào nó, nhÖn danh nó Ç‹ tham lam, vÖ-vét tài-sän, danh l®i ª chung quanh, và dù có dÅm Çåp lên hånh-phúc cûa kÈ khác, gây bao Çau thÜÖng cho ngÜ©i ÇÒng loåi, cÛng m¥c! ThÆt mê m© l¡m thay.

4.Hoàn cänh vô thÜ©ng

NhÜ trên chúng ta Çã thÃy vô-thÜ©ng ª kh¡p m†i nÖi, ch£ng nh»ng thân, tâm là vô thÜ©ng, mà là hoàn cänh, sÖn hà Çåi ÇÎa, cÛng vô-thÜ©ng n»a. 

Sách có câu: "ThÜÖng häi, tang ÇiŠn" (bãi bi‹n, nÜÖng dâu).

Câu Ãy m§i nghe nhÜ là m¶t hình änh bóng-bÄy vŠ væn-chÜÖng; nhÜng thÆt ra, Çó là m¶t nhÆn xét rÃt Çúng trong th¿c t‰. Chúng ta thÜ©ng lÀm tܪng chÌ có sinh vÆt là bi‰n Ç°i và mau già ch‰t, chÙ nh»ng vÆt l§n lao nhÜ sông núi, ÇÃt cát, thì muôn Ç©i vÅn ª yên m¶t ch‡. NhÜng chúng ta Çã lÀm, sông núi cÛng có già có trÈ; ÇÃt cát cÛng có khi lª khi bÒi. Không có vÆt gì là vïnh viÍn tÒn tåi. Tøc ng» ta có nhiŠu câu nói lên ÇÜ®c s¿ vô thÜ©ng cûa s¿ vÆt m¶t cách rÃt thâm thuš nhÜ: "VÆt Ç°i, sao d©i" hay "Không ai giàu ba h†, không ai khó ba Ç©i". 

ThÆt th‰, m¶t Ç©i cûa chúng ta chÙng ki‰n bi‰t bao s¿ thæng trÀm, vinh nhøc. Giàu nghèo, sang hèn ti‰p tøc diÍn ra trܧc m¡t chúng ta nhÜ m¶t bÙc tranh vân cÄu, nhÜ m¶t khúc phim trong råp chi‰u bóng. Bao nhiêu ngÜ©i, trܧc Çây, dinh th¿ nguy nga, ru¶ng vÜ©n cò bay th£ng cánh, th‰ mà sau m¶t cÖn binh lºa, s¿ nghiŒp b‡ng tan thành mây khói. Bao nhiêu ngÜ©i quyŠn cao chÙc tr†ng, hÓng hách, nghênh-ngang, th‰ mà m¶t phút sa cÖ thÃt th‰, b‡ng trª thành nh»ng kÈ tha phÜÖng cÀu th¿c, hay vܧng cänh tù Çày.

S¿ vô-thÜ©ng Çã s©-s© trܧc m¡t, th‰ mà có bi‰t bao nhiêu ngÜ©i vÅn chÜa tÌnh ng¶, cÙ Çeo Çu°i bám-víu vào nh»ng cái hào nhoáng nhÃt th©i. KÈ bán tܧc, ngÜ©i mua quan, kÈ tham danh ngÜ©i tham l®i.. gây bi‰t bao trò cÜ©i cho khách bàng-quan và bày l¡m cänh nh†c-nh¢n cho ngÜ©i trong cu¶c.

5.Quy‰t nghi

Có ngÜ©i nghi r¢ng: ñåo PhÆt nói vô-thÜ©ng, phäi chæng vô-tình gieo vào lòng ngÜ©i nh»ng quan niŒm chán Ç©i thÓi chí? Vì s¿ vÆt vô-thÜ©ng thì không nên làm gì cä, có siêng næng hoåt Ƕng kinh doanh s¿ nghiŒp rÒi cÛng không Çi ljn Çâu cä. Tro bøi, ngÜ©i së trª thành tro bøi hay sao?

Vô thÜ©ng cûa Çåo PhÆt là m¶t phÜÖng pháp chÌ rõ m¥t trái cûa Ç©i, Ç‹ bài trØ nh»ng s¿ mê-lÀm, ngæn chÆn ngÜ©i chåy theo vÆt døc, nó chÜa phäi là thuy‰t tuyŒt ÇÓi.

ñÙc PhÆt cÛng nhÜ vÎ lÜÖng y tùy theo chÙng bŒnh mà cho thuÓc. V§i bŒnh "chÃp thÜ©ng còn không mÃt", thì dùng phÜÖng thuÓc "vô-thÜ©ng" Ç‹ ÇÓi trÎ, khi lành bŒnh thì PhÆt låi cho thÙ thuÓc b° khác quš báu hÖn, là thuy‰t "chÖn thÜ©ng bÃt bi‰n".

III.K‰t luÆn:

Vô thÜ©ng là m¶t ÇÎnh luÆt chi phÓi tÃt cä s¿ vÆt, tØ thân, tâm cho ljn m†i hoàn cänh. Hi‹u lš vô-thÜ©ng, chúng ta Çã có m¶t phÜÖng thuÓc thÀn diŒu Ç‹ trØ bŒnh tham ái, mê m©. Chúng ta Çã Çau kh° vì màu s¡c tÓt xÃu, vì ti‰ng dª hay, vì mùi vÎ ng†t bùi, cay Ç¡ng, vì s¿ thích thân vØa š. Nay chúng ta uÓng thuÓc "giáo lš vô thÜ©ng" Ç‹ trØ bŒnh tham ái và ti‰n t§i s¿ an tÎnh cûa tâm hÒn.

Bi‰t ÇÜ®c vô-thÜ©ng, con ngÜ©i gi» ÇÜ®c bình-tÌnh thän nhiên trܧc cänh Ç°i thay bÃt ng© và có th‹ lånh lùng trܧc cänh ân-ái chia ly. Bi‰t vô-thÜ©ng, con ngÜ©i dám hy-sinh tài sän, sanh mång Ç‹ làm viŒc nghïa; chán ngán nh»ng thú vui tåm b®, giä trá và sáng suÓt Çi tìm nh»ng cái vui chân thÆt, thÜ©ng còn. Vì thÆt ra, cái vui chân thÆt thÜ©ng còn, cái tánh chÖn thÜ©ng vÅn có, nhÜng nó n¢m bên trong cái l§p giä dÓi tåm b®, vô thÜ©ng cûa cõi Ç©i này, nên chúng ta không th‹ thÃy ÇÜ®c. Khi chúng ta cÜÖng quy‰t gåt bÕ cái vÕ giä dÓi, thì tÃt nhiên giá trÎ chÖn thÆt, cái hånh-phúc chÖn-chánh, cái PhÆt tánh sáng-suÓt, ch¡c thÆt muôn Ç©i së hiŒn ra.