PhÆt H†c Ph° Thông

Hòa thÜ®ng Thích ThiŒn Hoa

ñåo PhÆt

A.Mª ñŠ: 

PhÆt ra Ç©i vì m¶t nhân duyên l§n: Khai thÎ chúng sanh ng¶ nhÆp PhÆt tri ki‰n. 

NgÜ©i Ç©i thÜ©ng nói m¶t cách h©i h®t cho qua chuyŒn, "ñåo nào cÛng tÓt!". L©i nói Ãy, ho¥c vì xã giao Ç‹ cho vui lòng khách, ho¥c vì chÜa rõ bŠ m¥t trong cûa các ñåo khác nhau th‰ nào, nên m§i ra nhÜ th‰. ThÆt ra vŠ møc Çích thì Çåo nào cÛng có giá trÎ cûa nó, ch£ng qua chÌ hÖn nhau vŠ tØng bÆc cao thÃp mà thôi. NhÜng møc Çích tÓt dù sao, cÛng chÜa Çû. ñiŠu quan tr†ng là làm sao th¿c hiŒn ÇÜ®c møc Çích Ãy, và Çem l®i ích r¶ng l§n cho Ç©i. Thº hÕi n‰u Çåo nào cÛng có giá trÎ nhÜ nhau, thì sao trܧc Çây 2500 næm, trong lúc xÙ ƒn Ƕ Çã có 94 thÙ Çåo rÒi, mà ÇÙc PhÆt Thích Ca còn giáng sinh làm chi n»a? 

Ch£ng qua các ñåo tuy nhiŠu, mà chÜa ÇÜ®c toàn "chÖn, thiŒn, mÏ", nên ÇÙc PhÆt m§i Ùng thân thÎ hiŒn, dåy cho chúng sanh Çåo Vô ThÜ®ng Chánh ñ£ng Chánh Giác, ngõ hÀu giäi thoát khÕi kh° sanh tº luân hÒi, ÇÜ®c t¿ tåi vô ngåi nhÜ PhÆt. Kinh Pháp Hoa chép, "Vì m¶t nhân duyên l§n, PhÆt m§i xuÃt hiŒn ra Ç©i". 

Nhân duyên l§n Ãy là gì? Chính là: "Khai thÎ chúng sanh ng¶ nhÆp PhÆt tri ki‰n", Ç‹ cho chúng sanh ÇÜ®c nh© Çó mà Ç°i mê ra ng¶ thÃy tánh tÕ tâm, vÜ®t sÓng khÕi ch‰t, lìa kh° ÇÜ®c vui. 

ñÎnh Nghïa 

1.Ch» ñåo nghïa là gì? Ch» Çåo có ba nghïa: ñåo là con ÇÜ©ng; ñåo là b°n phÆn; ñåo là lš tánh tuyŒt ÇÓi, là bän th‹. 

a.ñåo là con ÇÜ©ng, nhÜ ngÜ©i ta thÜ©ng dùng trong nh»ng ch»: nhân Çåo, thiên Çåo, ÇÎa ngøc Çåo, ngå qu› Çåo, súc sanh Çåo. Phàm là con ÇÜ©ng thì có tÓt, xÃu, có thiŒn, ác v.v...Theo Çåo PhÆt, h còn trong vòng ÇÓi Çãi, thì không th‹ g†i hoàn toàn rÓt ráo. 

b.ñåo là b°n phÆn, nhÜ ngÜ©i ta thÜ©ng dùng nh»ng ch»: Çåo vua tôi, Çåo thÀy trò, Çåo v® chÒng v.v...Phàm là b°n phÆn thì thÜ©ng chÎu änh hܪng cûa phong tøc hay tÆp quán. Phong tøc và tÆp quán cûa nܧc này không giÓng nܧc kia. Vì vÆy, ch» ñåo là b°n phÆn cÛng chÜa Çúng v§i nghïa ch» ñåo mà nhà PhÆt muÓn nói. 

c.ñåo là lš tánh tuyŒt ÇÓi, là bän th‹, nó lìa nói næng, không th‹ nghï bàn. ñÙc Lão tº nói: "ñåo mà nói ra ÇÜ®c, không phäi là Çåo". XÜa có ngÜ©i hÕi m¶t vÎ T° SÜ: "ñåo là gì?". T° sÜ Çáp: "Trܧc PhÆt Oai Âm VÜÖng, không có tên PhÆt và chúng sanh, lúc Ãy chính là ñåo". 

d.Ch» ñåo cûa nhà PhÆt chính là ÇÒng nghïa v§i bän th‹ vÆy. 

2.Ch» PhÆt nghïa là gì? Ch» PhÆt, nói cho Çúng ti‰ng Phån là Bouddha (PhÆt ñà). NgÜ©i Trung Hoa dÎch nghïa là Giác Giä, (b¿c Çã giác ng¶, sáng suÓt hoàn toàn). Giác có ba b¿c: 

a.T¿ giác: Nghïa là t¿ giác ng¶ hoàn toàn do phܧc huŒ và công phu tu hành, khác v§i phàm phu là nh»ng ngÜ©i còn mê mu¶i, bÎ luân hÒi trong cõi trÀn lao, kh° häi. 

b.Giác tha: Nghïa là mình Çã giác ng¶, låi Çem phÜÖng pháp giác ng¶ Ãy dåy cho nh»ng ngÜ©i tu hành ÇÜ®c giác ng¶ nhÜ mình. NgÜ©i tu theo Ti‹u ThØa không th‹ có ÇÜ®c giác tha, vì chÌ lo giäi thoát cho mình. ChÌ ngÜ©i tu theo ñåi ThØa m§i có ÇÜ®c giác tha, nghïa là giác ng¶ cho h‰t thäy chúng sanh Çang chìm Ç¡m. 

c.Giác hånh viên mãn: Nghïa là giác ng¶ hoàn toàn ÇÀy Çû cho mình và cho ngÜ©i. Nh»ng bÆc BÒ Tát, tuy Çã giác ng¶ cho mình và cho ngÜ©i, nhÜng công hånh chÜa viên mãn, nên chÜa g†i ÇÜ®c là "Giác Giác Hånh Viên Mãn". ChÌ có PhÆt m§i có ª ÇÜ®c g†i là Giác Hånh Viên Mãn. 

Ch» PhÆt là m¶t danh tØ chung Ç‹ g†i nh»ng bÆc Çã t¿ giác, giác tha và giác hånh viên mãn, chÙ không phäi là m¶t danh tØ riêng Ç‹ g†i m¶t ngÜ©i nào nhÃt ÇÎnh. Ai tu hành ÇÜ®c chÙng quä nhÜ Çã nói trên ÇŠu ÇÜ®c g†i là PhÆt cä. 

3.ñåo PhÆt nghïa là gì? Theo nh»ng ÇÎnh nghïa vŠ ch» ñåo và ch» PhÆt Çã nói trên, chúng ta có th‹ giäi thích ch» ñåo PhÆt nhÜ sau: 

a.ñåo PhÆt là con ÇÜ©ng chÖn chánh, hoàn toàn sáng suÓt ÇÜa ljn bän th‹ cûa s¿ vÆt, là lš tánh tuyŒt ÇÓi, lìa tÃt cä hÜ v†ng phân biŒt, mà các ÇÃng giác ng¶ hoàn toàn Çã phát minh ra. 

b.ñåo PhÆt gÒm tÃt cä t¿ l®i và l®i tha, t¿ giác, giác tha và có công hånh Ƕ mình, Ƕ ngÜ©i ÇÜ®c hoàn toàn thành t¿u, rÓt ráo viên mãn. 

B.Chánh ñŠ 

I.ñåo PhÆt có tØ lúc nào? có hai nghïa: 

1.ñÙng vŠ phÜÖng diŒn bän th‹ mà xét thì ñåo PhÆt có tØ vô thÌ (nghïa là không có ÇÀu mÓi, không có gi§i hån ª trong th©i gian). Vì ñåo PhÆt là bän tánh sáng suÓt cûa chúng sanh, nên có chúng sanh là có ñåo PhÆt; mà chúng sanh Çã có tØ vô thÌ thì ñåo PhÆt cÛng có tØ vô thÌ. 

2.ñÙng vŠ phÜÖng diŒn lÎch sº và hån cu¶c trong th‰ gi§i này mà nói, thì ñåo PhÆt Çã có tØ 2501 (1) næm nay (tính ljn næm 1957), trܧc Thiên Chúa Giáo 544 næm. 

II.Ai khai sáng ra ñåo PhÆt? 

Tín ÇÒ ñåo PhÆt cÀn phäi bi‰t lÎch sº ÇÙc Giáo Chû cûa mình. 

Dܧi Çây, xin k‹ sÖ lÜ®c nh»ng Çi‹m chính cûa Ç©i ÇÙc Giáo Chû, ngÜ©i Çã khai sáng ra ñåo PhÆt, tÙc là ÇÙc PhÆt Thích Ca Mâu Ni.

ñÙc PhÆt Thích Ca Mâu Ni, nguyên là Thái Tº nܧc Ca Tÿ La VŒ (Kapilavastu) xÙ Trung ƒn ñ¶, Phø hoàng tên TÎnh Phån VÜÖng ñÀu ñà Nà (Sudhodana); MÅu hoàng tên là Ma Da (Maya). H† Ngài là KiŠu ñáp Ma, xÜa dÎch là Cù ñàm, tên Ngài làTÃt ñåt ña (Shidartha). Còn ch» Thích Ca (Sakya), Tàu dÎch là Næng NhÖn: Næng là næng l¿c, NhÖn là tØ bi. Mâu Ni (Muni) nghïa là TÎch M¥c: TÎch là yên l¥ng, không bÎ kh° vui làm Ƕng tâm; M¥c là l¥ng lë, không bÎ phiŠn não khuÃy rÓi, Ƕ mình Ƕ ngÜ©i, công ÇÙc ÇÀy Çû. 

Lúc nhÕ Ngài có trí tuŒ sáng suÓt và tài næng phi thÜ©ng. L§n lên nhìn thÃy nhân sinh thÓng kh°, th‰ cu¶c vô thÜ©ng, nên Ngài cÜÖng quy‰t xuÃt gia tu hành, tìm ÇÜ©ng giäi thoát cho mình và cho ngÜ©i, ngõ hÀu ÇÜa tÃt cä chúng sanh lên b© giác ng¶. 

Sau sáu næm tu kh° hånh trong núi Tuy‰t (Hymalaya), Ngài thÃy tu kh° hånh ép xác nhÜ th‰, không th‹ Çåt ÇÜ®c chân lš, nên Ngài Çi qua núi Koda, ngÒi dܧi gÓc cây BÒ ñŠ (TÃt Bát La, dÎch âm theo ti‰ng ƒn ñ¶) và thŠ r¢ng: "N‰u ta không thành Çåo, thì dù thÎt nát xÜÖng tan, ta cÛng quy‰t không ÇÙng dÆy khÕi ch‡ này". V§i chí hùng dÛng cÜÖng quy‰t Ãy, sau 49 ngày tÜ duy, Ngài thÃy rõ chân tܧng cûa vÛ trø nhân sanh và chÙng Çåo BÒ ñŠ. Sau khi thành Çåo, Ngài chu du kh¡p xÙ, thuy‰t pháp Ƕ sinh, Ç‹ chúng sanh chuy‹n mê thành ng¶, lìa kh° ÇÜ®c vui. SuÓt th©i gian 49 næm, nhÜ m¶t vÎ lÜÖng y Çåi tài, xem bÎnh cho thuÓc, Ngài Çã d¡t dÅn chúng sanh lên ÇÜ©ng hånh phúc và våch cho m†i ngÜ©i con ÇÜ©ng giác ng¶ giäi thoát. 

ñ‰n 80 tu°i, Ngài nhÆp Ni‰t Bàn ª thành Câu Thi Na, trong rØng Ta La (Song Th†). Lúc bÃy gi©, nh¢m ngày R¢m tháng 2 âm lÎch. 

Giáo lš ñåo PhÆt nhÜ th‰ nào? 

Giáo lš cûa Çåo PhÆt gÒm trong 3 tång kinh Çi‹n là Kinh, LuÆt, LuÆn. 

1.Kinh: Kinh là nh»ng l©i cûa ÇÙc PhÆt Thích Ca Çã nói khi còn tåi th‰, Ç‹ dåy chúng sanh dÙt trØ phiŠn não và Çåt ljn quä Ni‰t Bàn. 

2.LuÆt: LuÆt là nh»ng gi§i luÆt mà PhÆt Çã ch‰ ra cho các ÇŒ tº, Ç‹ các ÇŒ tº ræn chØa các ÇiŠu d», tu tÆp các ÇiŠu lành, trau dÒi thân tâm cho thanh tÎnh. 

3.LuÆn: LuÆn là nh»ng sách phÀn nhiŠu do các ÇŒ tº PhÆt làm ra Ç‹ bàn giäi rõ ràng nghïa lš mÀu nhiŒm trong kinh, luÆt ho¥c quy‰t Çoán tánh, tܧng cûa các Pháp, phân biŒt nh»ng lë phäi chæng cûa chánh Çåo và tà Çåo, khi‰n cho ngÜ©i Ç©i khÕi nhÆn lÀm phäi trái, chánh tà. 

Tam tång kinh Çi‹n låi chia làm hai loåi là ñåi ThØa và Ti‹u ThØa. 

Ch» ThØa nghïa là chª, có ch‡ cÛng g†i là Th¥ng, nghïa là c° xe. ThØa hay Th¥ng ÇŠu có hàm š nghïa là: Giáo lš cûa PhÆt có công næng nhÜ m¶t chi‰c xe, ÇÜa chúng sanh tØ nÖi cõi trÀn lao phiŠn não ljn cänh gi§i an vui thanh tÎnh, tØ bi‹n kh° luân hÒi ljn Ni‰t Bàn, giäi thoát. 

ñåi thØa nhÜ là c‡ xe l§n, có th‹ chª nhiŠu ngÜ©i trong m¶t lúc; trái låi Ti‹u ThØa nhÜ là m¶t c‡ xe nhÕ, chÌ chª m‡i lúc m¶t vài ngÜ©i mà thôi. 

Sª dï giáo lš ñåo PhÆt chia ra làm ñåi ThØa và Ti‹u ThØa nhÜ th‰, vì cæn cÖ và nguyŒn v†ng chúng sanh không ÇÒng nhau. Nh»ng hång ngÜ©i nào nhÆn thÃy mình chÌ Çû sÙc Ç‹ giäi thoát cho riêng phÀn mình mà thôi, nhÜ chi‰c xe nhÕ chª ÇÜ®c m¶t vài ngÜ©i, thì theo giáo lš Ti‹u ThØa. 

Nh»ng hång ngÜ©i nào t¿ nhÆn thÃy mình có th‹ vØa giäi thoát cho mình và cho ngÜ©i ra khÕi sanh tº luân hÒi, t¿ nguyŒn Ƕ mình và ngÜ©i cùng Çi ljn Ni‰t Bàn, nhÜ m¶t c‡ xe l§n, cùng chª trong m¶t lúc ÇÜ®c nhiŠu ngÜ©i, thì theo ñåi ThØa. Hång ngÜ©i này rõ bi‰t phiŠn não, sanh tº nhÜ huy‹n hóa, nên không chÎu s§m an vui ª quä vÎ cuÓi cùng cûa mình, mà thÜ©ng Ƕ sanh không bao gi© bi‰t mÕi mŒt; và vì nhÆn thÃy chúng sanh còn Çau kh°, thì mình chÜa có th‹ an vui ÇÜ®c. 

III.S¿ TruyŠn Bá Cûa ñåo Phât: 

Sau khi PhÆt Thích Ca nhÆp diŒt, hai vÎ Çåi ÇŒ tº cûa PhÆt là Ngài Ca Di‰p và Ngài A Nan thay PhÆt ho¢ng truyŠn PhÆt pháp ª ƒn Ƕ. ñó là th©i kÿ thÙ nhÙt. Th©i kÿ thÙ hai do các vÎ T° sÜ Long Th†, Mã Minh và Vô Trܧc lãnh Çåo. Th©i kÿ thÙ ba do các vÎ T° sÜ Long Trì, ThiŒn Vô Úy và Liên Hoa Sanh Çäm nhiŒm. 

TØ ƒn ñ¶, PhÆt Giáo lan truyŠn vào các nܧc lân cÆn, rÒi toàn cõi Á ñông, và cuÓi cùng toàn cä th‰ gi§i. S¿ truyŠn bá này Çi theo hai hܧng: m¶t hܧng vŠ phÜÖng B¡c và m¶t hܧng vŠ phÜÖng Nam. (Xem LÎch sº truyŠn bá PhÆt Giáo khóa 5) 

VŠ phÜÖng B¡c, thì g†i là B¡c PhÜÖng hay là B¡c Tôn PhÆt Giáo, hay ñåi ThØa PhÆt Giáo, gÒm có nh»ng nܧc: Tây Tång, Trung Hoa, Mông C°, Mãn Châu, Cao Ly, NhÆt Bän, ViŒt Nam v.v.. 

VŠ phÜÖng Nam, thì g†i là Nam PhÜÖng hay Nam tôn PhÆt Giáo, hay Ti‹u ThØa PhÆt Giáo, hay Nguyên Thûy PhÆt Giáo, gÒm có nh»ng nܧc: Tích Lan, Mi‰n ñiŒn, Thái Lan, Ai Lao, Cao Miên, Nam DÜÖng v.v... 

NhÜng hiŒn nh© s¿ giao thông tiŒn l®i và kinh Çi‹n ÇÜ®c trao dÒi kh¡p các nܧc, nên s¿ chia rë gi»a B¡c tôn và Nam tôn không còn ÇÜ®c rõ ràng nhÜ trܧc: trong ñåi ThØa vÅn còn có Ti‹u ThØa và trong Ti‹u ThØa vÅn còn có ñåi ThØa. 

S¿ L®i ích Cûa ñåo PhÆt: 

Møc Çích cûa ñåo PhÆt là Çem låi nh»ng k‰t quä ÇËp Çë sau này cho chúng sanh: 

1.ChÖn thÜ©ng: Chúng sanh trôi læn, l¥n høp trong bi‹n sanh tº luân hÒi; chúng sanh sÓng trong cänh vô thÜ©ng, khi trÈ khi già, khi lành khi Óm, khi sÓng khi ch‰t...ñåo PhÆt Çem låi cho ngÜ©i tu hành m¶t quä vÎ là không bao gi© bÎ luÆt vô thÜ©ng nói trên chi phÓi. 

2.ChÖn låc: Chúng sanh Çang sÓng trong cänh gi§i tÓi tæm, buÒn tûi, kh° Çau; n‰u có vui cÛng chÌ vui ÇÜ®c trong chÓc lát, nhÜ ngÜ©i khát, uÓng nܧc vào, Ç« khát trong chÓc lát, rÒi vŠ sau låi càng khát hÖn lúc ÇÀu. ñåo PhÆt có møc Çích Çem låi cho kÈ tu hành m¶t s¿ an vui toàn vËn và bÃt tÆn. 

3.ChÖn ngã: Chúng sanh bÎ không bi‰t bao nhiêu nghÎch cänh ª chung quanh chi phÓi, ràng bu¶c, nhÜ kÈ tù t¶i bÎ giam hãm trong ngøc thÃt, không bao gi© ÇÜ®c t¿ do hoåt Ƕng theo š muÓn cûa mình. ñåo PhÆt có møc Çích làm cho nh»ng ngÜ©i tu hành ÇÜ®c giäi thoát hoàn toàn ra ngoài nh»ng trói bu¶c nói trên, làm cho con ngÜ©i ÇÀy Çû næng l¿c Ç‹ th¿c hiŒn š nguyŒn tÓt ÇËp cûa mình, và sÓng m¶t cu¶c Ç©i an nhiên t¿ tåi. 

4.ChÖn tÎnh: Chúng sanh Çang sÓng trong cänh gi§i ô tr†c, lÃm láp trong bùn nhÖ cûa cõi tøc, tØ trong tâm hÒn cho ljn ngoài th‹ chÃt. ñåo PhÆt có møc Çích làm cho ngÜ©i tu hành gån l†c ÇÜ®c bao nhiêu ô tr†c cûa cõi Ç©i, ÇÜ®c sÓng m¶t cu¶c sÓng trong tr¡ng, tinh khi‰t, không vܧng chút bÆn nhÖ cûa trÀn tøc. 

Không phäi chÌ trong vÎ lai, ñåo PhÆt m§i Çem låi l®i ích cho Ç©i, ngay trong xã h¶i hiŒn tåi, ñåo PhÆt cÛng Çem låi nhiŠu l®i ích quš báu: 

·ñåo PhÆt, nh© tinh thÀn TØ Bi, làm cho xã h¶i, nhân loåi thÜÖng yêu nhau hÖn. 

·ñåo PhÆt, nh© ánh sáng Trí TuŒ, làm cho xã h¶i, nhân loåi b§t si mê lÀm låc, thÃy ÇÜ®c Çâu là giá trÎ thÆt, Çâu là phÌnh ph©, giä dÓi. 

·ñåo PhÆt, nh© tinh thÀn Bình ñ£ng tuyŒt ÇÓi, san b¢ng ÇÜ®c nh»ng bÃt công cûa xã h¶i, nhân loåi, và làm cho cänh gi§i Ta Bà này ÇÜ®c sáng sûa, an vui hÖn.

ñó là nh»ng l®i ích mà ñåo PhÆt Çem låi cho cõi Ç©i. 

C.K‰t LuÆn 

Nh»ng l®i ích nói trên quš báu nhÜ th‰, nhÜng së không bao gi© ljn v§i chúng ta, n‰u không h†c và hành theo PhÆt. 

1.H†c PhÆt: ñÙc PhÆt m¥c dù là m¶t ÇÃng xuÃt phàm, thông minh xuÃt th‰, nhÜng khi xuÃt gia Ngài cÛng phäi h†c hÕi Çêm ngày, hao tÓn sÙc bi‰t bao nhiêu, m§i phát huy ra ÇÜ®c cái giáo lš nhiŒm mÀu Ç‹ låi cho chúng ta. VÆy chúng ta muÓn trª thành m¶t PhÆt tº chân chính thì trܧc tiên là phäi h†c hÕi nhÜ PhÆt. Chúng ta không chÌ h†c trong giáo lš cûa Ngài mà còn h†c qua Ç©i sÓng, ÇÙc hånh, hành vi cûa Ç©i Ngài n»a. 

2.Hành theo PhÆt: NhÜng h†c mà không tÆp, không hành, thì ch£ng khác gì cái Çãy Ç¿ng sách, ch» nghïa kinh sách chÃt chÙa thÆt nhiŠu, mà ch£ng có ích l®i gì cä. VÆy nên h†c phäi Çi Çôi v§i hành. Chúng ta phäi cÓ g¡ng th¿c hành cho ÇÜ®c nh»ng ÇiŠu Çã h†c, làm cho ÇÜ®c nh»ng ÇiŠu mình thÃy là hay là phäi. PhÆt Çã làm gì, chúng ta phäi tÆp làm låi; PhÆt Çã có nh»ng ÇÙc tánh TØ, Bi, H›, Xä, Hoan H›, Tinh TÃn, Thanh TÎnh...chúng ta cÛng cÓ g¡ng th¿c hiŒn cho ÇÜ®c nh»ng ÇÙc tánh Ãy. 

Có nhÜ th‰, m§i khÕi h° v§i hai ti‰ng PhÆt tº và m§i g†i là ÇŠn Çáp trong muôn m¶t, ân ÇÙc sâu dày cûa ÇÙc TØ Phø Thích Ca.