A.Mª ñŠ 

Chúng ta sÓng trên Ç©i này không ai là hoàn toàn trong såch. PhÆt thÜ©ng dåy: "Phàm còn xuÓng lên ba cõi, læn l¶n trong sáu ÇÜ©ng, thì không m¶t loài nào ÇÜ®c hoàn toàn trong såch, không m¶t giÓng nào dÙt h‰t t¶i l‡i". 

ThÆt th‰, cõi Ç©i này Çã ÇÜ®c g†i là cõi trÀn, thì làm sao trong såch ÇÜ®c? NgÜ©i ta thÜ©ng nói "ª bÀu thì tròn, ª Óng thì dài"; vÆy thì ª trong buÎ tÃt phäi lÃm bøi. Bøi Ç©i Çã lâu Ç©i lâu ki‰p phû lên thân, lên ÇÀu chúng ta, vào trong buÒng gan lá ph°i cûa chúng ta. Nó làm cho chúng ta m© m¡t không thÃy ÇÜ®c ÇÜ©ng chánh; nó làm cho chúng ta Çøc lòng, không thÃy ÇÜ®c chân tâm. N‰u chúng ta muÓn sÓng mãi trong cänh buÎ nhÖ, muÓn Ç¡m mình trong t¶i l‡i, thì không nói làm gì. NhÜng khi chúng ta Çã muÓn ÇÜ®c trong såch thänh thÖi, muÓn trút bÕ t¶i l‡i cho lòng ÇÜ®c nhË nhàng, thÜ th§i, thì tÃt nhiên chúng ta phäi tìm phÜÖng pháp Ç‹ trØ cho h‰t bøi b¥m, tÄy trØ cho h‰t t¶i l‡i. Trong ñåo PhÆt, phÜÖng pháp tÄy trØ Ãy g†i là sám hÓi. 

B.Chánh ñŠ 

I.ñÎnh Nghïa: 

Ch» "Sám", ti‰ng Phån g†i là Samma; Tàu dÎch là "HÓi quä". Kinh nói: "Sám giä sám kÿ tiŠn khiên, HÓi giä hÓi kÿ hÆu quá". Nghïa là, Sám là æn næn l‡i trܧc, còn HÓi là chØa bÕ l‡i sau. N‰u dùng m¶t ch» Sám hay m¶t ch» HÓi không thì chÜa Çû š nghïa, nên các T° xÜa ghép hai ch» låi thành danh tØ "Sám hÓi", dÎch theo ti‰ng ViŒt là "æn næn chØa l‡i". NhÜ th‰ trong ch» Sám hÓi có hàm nghïa æn næn, hÓi hÆn vì nh»ng l‡i lÀm trong quá khÙ, bÃt luÆn là lâu mau, và bây gi© cho ljn vŠ sau, mình nguyŒn là không tái phåm n»a. N‰u bi‰t l‡i cÛ là bÆy, bây gi© mình xin chu¶c l‡i, mà sau nÀy vÅn còn làm låi, thì không phäi là Çúng nghïa Sám hÓi trong ñåo PhÆt. 

II.Các cách Sám HÓi. 

1.Sám hÓi sai lÀm. 

ñúng ra ch» Sám hÓi là danh tØ riêng cûa ñåo PhÆt. Khi Sám hÓi mà g†i là sai lÀm, thì không phäi là Sám hÓi n»a rÒi. NhÜng Ç‹ tiŒn viŒc diÍn Çåt, chúng ta hãy tåm dùng hai ch» Ãy Ç‹ nói chung nh»ng cách chu¶c t¶i ª th‰ gian hay trong các Çåo ngoài (ngoåi Çåo). 

NgÜ©i th‰ gian, khi có t¶i l‡i v§i ông bà, làng nܧc, thÜ©ng dùng trÀu ru®u, hay heo gà, tiŠn båc Ç‹ tå t¶i, xin l‡i. Có khi ngÜ©i ta låi dùng hình thÙc "Çoái công chu¶c t¶i", nhÜ khi phåm t¶i v§i triŠu Çình hay trong quân ngÛ ch£ng hån. Hình thÙc lÃy công chu¶c t¶i cÛng có ch‡ hay, nhÜng chÜa hoàn häo và còn thô thi‹n. Nó chÌ áp døng Ç‹ ÇÓi phó v§i bên ngoài, chÙ bên trong trÜ©ng h®p nh»ng t¶i l‡i xäy ra trong n¶i tâm cûa chúng ta, nh»ng t¶i l‡i rÃt vi t‰, rÃt sâu xa, thì khó có th‹ mà áp døng ÇÜ®c hình thÙc nói trên. 

Trong các ngoåi Çåo, ngÜ©i ta cÛng có dùng nhiŠu hình thÙc chu¶c t¶i: nhÜ có Çåo dùng máu thú vÆt Ç‹ xin rºa t¶i v§i thÀn linh; có Çåo chû trÜÖng xuÓng t¡m ª nh»ng sông, suÓi mà ngÜ©i ta cho là linh thiêng thì h‰t t¶i; có Çåo låi Çem phÄm vÆt Ç‹ xin Thánh ThÀn xä t¶i; có Çåo låi chû trÜÖng kh° hånh, ép xác nhÜ Çánh ÇÆp thân mình, nhÎn Çói khát, chÎu nóng rét, n¢m gai n‰m mÆt Ç‹ ÇÜ®c giäi thoát t¶i l‡i. Nh»ng cách chu¶c t¶i nhÜ th‰ ÇŠu sai lÀm h‰t. T¶i l‡i thu¶c vŠ tâm lš, không có hình tܧng. VÆy thì làm sao có th‹ lÃy vÆt chÃt nhÜ nܧc, máu huy‰t, phÄm vÆt hay xác thân Ç‹ làm såch t¶i ÇÜ®c. 

2.Sám hÓi chân chính. 

ñÙc PhÆt dåy r¢ng t¶i l‡i do tâm cûa ngÜ©i tåo ra, không ai có quyŠn thܪng phåt ÇÜ®c. KÈ gieo giÓng xÃu thì æn trái dª, ngÜ©i trÒng giÓng quš thì hܪng qûa ngon. T¶i l‡i Çã tØ tâm tåo, thì cÛng phäi tØ tâm mà sám. L©i nói thÆt rõ ràng, chí lš, h®p v§i th¿c nghiŒm. VÆy chúng ta muÓn h‰t t¶i, phäi y theo nh»ng pháp Sám hÓi chân chánh cûa ñåo phÆt mà thÆt hành. Trong ñåo PhÆt, có 4 pháp sám hÓi sau Çây, có pháp thu¶c vŠ s¿, có pháp thu¶c vŠ lš: 

a.Tác pháp sám hÓi: Pháp sám hÓi này thu¶c vŠ s¿, phäi lÆp gi§i Çàn và thÌnh thanh tÎnh Tæng chÙng minh, nên g†i là tác pháp. Khi vào gi§i tràng, mình phäi thành thÆt tÕ bày t¶i l‡i m¶t cách thành khÄn, chí tâm æn næn và nguyŒn vŠ sau không tái phåm n»a. M¶t lòng thành kính sám hÓi nhÜ vÆy, khi gi§i th‹ ÇÜ®c thanh tÎnh, tÙc là h‰t t¶i. 

b.Thû tܧng sám hÓi: Pháp nÀy thu¶c vŠ s¿, và khó hÖn pháp trܧc. PhÆt ch‰ pháp này, là sám hÓi thu¶c quán tܪng, cho nh»ng ngÜ©i tu hành có trình Ƕ cao, ho¥c ª c‡ không có Tæng, hay có, nhÜng không ÇÜ®c thanh tÎnh. MuÓn tu pháp này, hành giä phäi ljn trܧc TÜ®ng PhÆt hay BÒ tát, thành tâm lÍ bái, trình bày nh»ng t¶i l‡i Çã phåm, và nguyŒn æn næn chØa bÕ. Làm nhÜ th‰ tØ 1 ngày, 3 ngày, 7 ngày, 49 ngày, và mãi mãi ljn khi nào thÃy ÇÜ®c häo tܧng: nhÜ thÃy hào quang, hoa sen báu, thÃy PhÆt, BÒ tát ljn xoa ÇÀu v.v... thì m§i thôi. 

c.HÒng danh sám hÓi: Pháp sám hÓi này cÛng thu¶c vŠ s¿, do Ngài BÃt ñ¶ng Pháp SÜ Ç©i nhà TÓng bên Trung hoa soån ra. Ngài rút 53 danh hiŒu PhÆt trong Kinh "NgÛ ThÆp Tam PhÆt" tÙc là tØ ñÙc PhÆt Ph° Quang cho ljn ñÙc PhÆt NhÙt Th‰ Pháp Tràng Mãn VÜÖng, và rút 35 hiŒu PhÆt trong Kinh "Quán DÜ®c VÜÖng, DÜ®c ThÜ®ng", v§i Pháp thân ñÙc PhÆt A-Di-ñà, sau thêm vào kŒ Ph° HiŠn ñåi NguyŒn, thành nghi thÙc sám hÓi này, t°ng c¶ng là 108 låy, Ç‹ ám chÌ trØ 108 phiŠn não. Nghi thÙc sám hÓi này, n‰u ai chí thành kính lÍ, thì së diŒt trØ ÇÜ®c nh»ng phiŠn não và t¶i l‡i Çã tåo, trong Ç©i hiŒn tåi cÛng nhÜ nhiŠu Ç©i quá khÙ. ñÙc PhÆt Tÿ-Bà-Thi nói: "N‰u chúng sanh nào nghe danh hiŒu 53 vÎ PhÆt này, thì træm ngàn Ùc ki‰p không dža vào ba ÇÜ©ng ác". ñÙc PhÆt Thích Ca nói: "Thuª xÜa, Ç©i PhÆt DiŒu Quang, ta Çi tu nh¢m Ç©i måt pháp, nh© ÇÜ®c nghe danh hiŒu 53 vÎ PhÆt này, và thành tâm lÍ bái, mà tránh khÕi nh»ng Çau kh° trong ÇÜ©ng sanh tº luân hÒi nhiŠu ki‰p". Còn 35 danh hiŒu PhÆt sau, tØ ñÙc PhÆt Thích Ca cho ljn ñÙc PhÆt Bºu-Liên-Hoa ThiŒn-Trø-Ta-La-Th† VÜÖng, thì trong Kinh Bºu-Tích nói: "N‰u tÃt cä chúng sanh, ho¥c phåm t¶i ngÛ nghÎch hay thÆp ác, ljn muôn ki‰p không th‹ sám hÓi, chÌ xÜng danh hiŒu 35 vÎ PhÆt này và lÍ bái, thì bao nhiêu t¶i chܧng ÇŠu tiêu trØ". 

HÒng danh cûa ChÜ PhÆt có công ÇÙc không th‹ nghï bàn nhÜ vÆy, nên Ngài BÃt ñ¶ng Pháp sÜ m§i soån ra Ç‹ làm nghi thÙc sám hÓi. Pháp hÒng danh sám hÓi hiŒn nay, hÀu h‰t các chùa ÇŠu th¿c hành theo. VŠ sau Ngài TØ Vân Pháp sÜ vì nh»ng ngÜ©i y‰u ÇuÓi ho¥c không quen låy nhiŠu, nên Çã soån ra m¶t nghi thÙc sám hÓi, rÃt g†n và ÇÀy Çû š nghïa, cÛng g†i là pháp ti‹u sám hÓi, Ç‹ cho PhÆt tº h¢ng ngày có th‹ sám hÓi t¶i l‡i cûa mình. 

d.Vô-sanh sám hÓi: Pháp này thu¶c vŠ lš sám hÓi, rÃt cao và khó, b¿c thÜ®ng cæn m§i có th‹ th¿c hành ÇÜ®c 

·QUÁN TÂM VÔ SANH: Nghïa là quán sát t¿ tâm mình hiŒn tiŠn không sanh. NhÜ trong Kinh Kim-Cang nói: "Tâm quá khÙ không th‹ ÇÜ®c, tâm hiŒn tåi ch£ng có, tâm vÎ lai cÛng không". Quán trong ba th©i gian ÇŠu không có tâm, thì v†ng niŒm không tØ Çâu mà có, n‰u v†ng niŒm không có, thì các t¶i l‡i cÛng không. Kinh nói: "T¶i tØ nÖi tâm sanh mà cÛng tØ nÖi tâm diŒt. N‰u tâm này không sanh, thì t¶i cÛng ch£ng còn, th‰ m§i thÆt là sám hÓi". 

·QUÁN PHÁP VÔ SANH: Nghïa là quán sát thÆt tܧng (chÖn tánh) cûa các pháp không sanh. Ch» "thÆt tܧng", nghïa là cái tܧng Ãy không sanh không diŒt, không hÜ dÓi; tØ xÜa ljn nay nó vÅn thÜ©ng nhÜ th‰, không bÎ th©i gian thay Ç°i, hay không gian chuy‹n d©i, suÓt xÜa thÃu nay, nên g†i là thÆt tܧng (Tܧng chân thÆt). Nó cÛng có tên là chÖn nhÜ hay chÖn tâm... Khi nhÆn ÇÜ®c thÆt tܧng rÒi, thì các gÌa tܧng ÇŠu không còn. Lúc bÃy gi© nh»ng t¶i l‡i (gÌa tܧng) kia, không còn gá nÜÖng vào Çâu mà tÒn tåi. trong Kinh Quán Ph° HiŠn có chép: "MuÓn sám hÓi, phäi quán thÆt tܧng cûa các pháp, thì t¶i m§i hoàn toàn tiêu diŒt. 

III.Phát Tri‹n Hånh Lành m©i ñ‹ Tiêu TrØ T¶i L‡i CÛ 

Làm lÍ sám hÓi xong , phäi phát tri‹n nh»ng hånh lành cho nhiŠu, Ç‹ tiêu trØ nh»ng t¶i l‡i cÛ. 

1.LuÆn vŠ t¶i l‡i th©i gian Çã qua. Nh»ng t¶i l‡i xÜa cûa chúng ta rÃt nhiŠu, có th‹ nói là vô sÓ. S¿ sÓng cûa chúng ta ti‰p nÓi liên låc v§i nhau tØ Ç©i n† ljn Ç©i kia, nhÜ m¶t xâu chu‡i dài vô tÆn. RÒi cÙ trong m‡i Ç©i, tØ sanh ljn tº, tØ tº ljn sanh, chúng ta cÙ tåo thêm t¶i mãi. TØ cái tŒ này b¡t qua cái dª khác, rÒi tØ cái l‡i nhÕ Çi ljn cái t¶i l§n, cái Çà Ãy cÙ tæng ti‰n mãi tåo thành m¶t sÙc månh g†i là nghiŒp l¿c, d¡t dÅn chúng ta vào ÇÜ©ng kh° não, mê lÀm, tÙc là dòng sanh tº mà chúng ta Çang th† vÆy. Trong Kinh Hoa Nghiêm ñÙc Ph° HiŠn BÒ tát có nói: "N‰u t¶i l‡i chúng sanh có hình tܧng, thì tÃt cä hÜ không cÛng không chÙa h‰t". ThÆt th‰, t¶i l‡i cûa chúng sanh chÃt chÒng tØ muôn vån ki‰p, và truyŠn nÓi qua th©i gian, b«i di truyŠn, phong tøc, thói quen v.v ... Ch£ng hån nhÜ tánh tham, chúng ta m§i sanh, nào có ai dåy cho chúng ta Çâu, th‰ mà chúng ta vÅn bi‰t! CÛng không ai bäo chúng ta giÆn h©n, vÆy mà g¥p ÇiŠu gì trái š, là chúng ta cæu có, la lÓi liŠn. Nh»ng tánh xÃu Ãy có m¶t lÀn v§i thân và rÃt sâu s¡c, khó dÙt trØ. Trong Kinh g†i chúng nó là "câu sanh phiŠn não", hay "b°n h»u chûng tº", nghïa là nh»ng håt giÓng có tØ lâu. Nh»ng håt giÓng xÃu này låi còn làm duyên sanh ra các t¶i l‡i khác, mà trong Kinh luÆn g†i là "phân biŒt phiŠn não" hay "thÌ khªi chûng tº", nghïa là håt giÓng m§i nhiÍm do änh hܪng th©i Çåi, tÆp quán, phong tøc chi phÓi. "Phân biŒt phiŠn não thì có th‹ dÍ trØ, nhÜng "câu sanh phiŠn não" rÃt khó trØ. Chúng nhÜ cÕ cú, Çâm sâu gÓc rÍ rÃt xa; n‰u ngÜ©i làm vÜ©n khinh thÜ©ng nó thì không dÍ gì d†n ÇÃt såch cÕ. 

Cho nên chúng ta không nên sám hÓi lÃy lŒ, lÃy có ÇÜ®c! Chúng ta phäi làm sao cho: 

a.Nh»ng tánh xÃu kia y‰u b§t dÀn dÀn, do sÙc månh cûa lòng thành khÄn và chí cÜÖng quy‰t; 

b.RÒi dÙt tuyŒt các tính xÃu không cho chúng tái sanh. 

MuÓn dÙt tuyŒt chúng, mà n‰u không có phÜÖng pháp thích h®p, thì ch£ng khác gì lÃy Çá Çè cÕ: nó n¢m bËp tåm th©i, nhÜng khi d©i Çá Çi, nó së m†c lên månh më hÖn trܧc. PhÜÖng pháp thích h®p trong s¿ sám hÓi là: Phát tri‹n hånh lành, Ç‹ tiêu trØ t¶i l‡i cÛ. 

2.Phát tri‹n hånh lành. Trong lòng m‡i chúng ta không phäi toàn chÙa Ç¿ng nh»ng tánh xÃu xa. N‰u tánh xÃu Çã có tØ muôn Ç©i, thì tánh tÓt cÛng Çã có tØ vô thÌ. Chúng ta m‡i ngÜ©i ÇŠu có PhÆt tánh là cái mÀm cûa muôn hånh lành, cái mÀm Ãy Çã bÎ chôn vùi dܧi bao l§p døc v†ng, si mê. Bây gi© muÓn tiêu trØ døc v†ng thì chúng ta phäi tåo ÇiŠu kiŒn, cho cái mÀm PhÆt tánh tr° lá, lên hoa, k‰t trái BÒ ÇŠ. ñiŠu kiŒn làm cho mÀm BÒ ÇŠ phát tri‹n là nh»ng hånh lành nhÜ: TØ bi, H› xä, BÓ thí, Trì gi§i, NhÅn nhøc, Tinh tÃn v.v... N‰u chúng ta phát tri‹n nh»ng tính tÓt Ãy, tÃt nhiên nh»ng tánh xÃu không có ÇÃt Ç‹ m†c lên n»a. 

C.K‰t LuÆn: 

NhÜ chúng ta Çã thÃy ª các Çoån trên, ngÜ©i th‰ gian hay các tôn giáo ÇŠu có nh»ng cách thÙc æn næn ngØa l‡i cä. Song, chÌ có pháp sám hÓi cûa ñåo PhÆt m§i dÙt trØ ÇÜ®c t¶i l‡i, do ch‡ lÃy s¿ cäi ác, tùng thiŒn làm cÓt y‰u. Trong bÓn pháp sám hÓi cûa ñåo PhÆt, có pháp vŠ s¿, có pháp vŠ lš, có pháp cao, có pháp thÃp. VÆy phäi tùy theo cæn cÖ và hoàn cänh cûa m‡i ngÜ©i mà áp døng. NgÜ©i thÜ®ng cæn, thì quán pháp vô sanh sám hÓi. NgÜ©i không g¥p cänh thuÆn tiŒn, không có gi§i Çàn, không g¥p cao Tæng, thì dùng pháp thû tܧng sám hÓi. NgÜ©i ÇÜ®c cänh thuÆn tiŒn có gi§i Çàn thanh tÎnh, có cao Tæng ñåi ÇÙc thì dùng pháp tác pháp sám hÓi. Còn thÃy mình t¶i chܧng n¥ng nŠ, và thÃy các pháp trên khó th¿c hành ÇÜ®c, thì cÙ m‡i Çêm, hay trong nh»ng b»a æn chay và ngày sóc v†ng, tuÿ tiŒn ljn chùa hay ª nhà chí tâm låy HÒng Danh sám hÓi, ho¥c ti‹u sám hÓi cÛng tÓt. 

Trong các pháp sám hÓi cûa ñåo PhÆt, m¥c dù có låy, có quÿ, có lÍ bái, nhÜng không phäi Ç‹ cÀu cånh van xin ÇÜ®c tha t¶i Çâu. Trong cái låy, cái quÿ Ãy, có chÙa không bi‰t bao nhiêu š nghïa và ích l®i. VÅn bi‰t låy và quÿ, nhÙt là trong pháp HÒng danh sám hÓi, thÆt là hao hÖi mŒt xác, nhÜng trong cái mŒt xác thân, có cái vui tinh thÀn, trong cái s¿ tܧng bên ngoài có hàm cái š nghïa bên trong. ThÆt vÆy, tuy có låy nhiŠu, niŒm lâu, nhÜng vÅn không ra ngoài nh»ng møc Çích sau: 

1.Tìm cách thi‰t th¿c làm cho tâm tánh con ngÜ©i ÇÜ®c trong såch, h‰t s¿ l‡i lÀm ª trong Ç©i hiŒn tåi, mà cÛng tiêu trØ nh»ng t¶i ác trong nh»ng Ç©i quá khÙ. 

2.Tìm cách phát tri‹n nh»ng hånh cao cä, noi theo nh»ng gÜÖng mÅu sáng suÓt cûa các bÆc Thánh hiŠn. 

Tóm låi, các pháp sám hÓi cûa ñåo PhÆt, n‰u th¿c hành m¶t cách ÇÙng Ç¡n, së Çem låi nh»ng k‰t quä quí báu sau Çây: 

·Làm phát tri‹n lòng thành thÆt. 

·Trau dÒi ÇÙc tánh cÜÖng quy‰t trong s¿ diŒt trØ tánh xÃu. 

·DÙt ÇÜ®c t¶i, sanh phܧc. 

·Mau th¡ng ljn ch‡ giäi thoát an vui. 

Nh© pháp sám hÓi cûa ñåo PhÆt, con ngÜ©i có th‹ cäi hóa lòng mình tÓt ÇËp hÖn. Nh© pháp sám hÓi, con ngÜ©i có th‹ làm cho Ç©i sÓng cá nhân ÇÜ®c hånh phúc, và Ç©i sÓng xã h¶i ÇÜ®c hòa bình, an låc. 

VÆy ai là ngÜ©i muÓn h‰t t¶i l‡i; ai là ngÜ©i muÓn giäi thoát sanh tº luân hÒi; ai là ngÜ©i yêu chu¶ng chân lš, hãy cùng nhau nghiên cÙu và th¿c hành các pháp sám hÓi cûa ñåo PhÆt cho kÏ lÜ«ng, Ç‹ trܧc là cäi thiŒn Ç©i sÓng cá nhân, sau là Ç©i sÓng cûa giÓng h»u tình ÇÜ®c b§t Çau kh°, và thêm an vui.