PhÆt H†c Ph° Thông

Hòa ThÜ®ng Thích ThiŒn Hoa

Thi‹u Døc và Tri Túc

Dàn bài

A. Mª ñŠ:NgÜ©i Ç©i chåy theo vÆt-chÃt thì không bao gi© có ÇÀy Çû ÇÜ®c. 

B. Chánh ñŠ: I. ñÎnh nghïa Thi‹u-Døc và Tri-Túc.

II. NgÜ©i Ç©i thÜ©ng tham muÓn nh»ng gì?

III. Tai håi cûa lòng tham muÓn quá Ƕ.

IV. PhÜÖng pháp ÇÓi trÎ v§i lòng tham muÓn: Thi‹u-Døc và Tri-Túc.

V. L®i ích cûa hånh Thi‹u-Døc và Tri-Túc.

VI. Giäi Çáp nh»ng th¡c-m¡c vŠ Thi‹u-Døc và Tri-Túc.

C. K‰t LuÆn: Khuyên m†i ngÜ©i nên tu hånh Thi‹u-Døc và Tri-Túc. 

Thi‹u Døc và Tri Túc

NgÜ©i Ç©i phÀn nhiŠu thÜ©ng Çua-chen, dong ru°i theo vÆt-chÃt, không bi‰t bao nhiêu cho vØa. NgÜ©i thi‰u thÓn tham muÓn Çã Çành, nhÜng ngÜ©i dÜ dã, tiŠn båc lÃy thܧc mà Ço, th‰ mà vÅn còn tham muÓn.

ñã tham muÓn, thì không bao gi© thÃy mình ÇÀy Çû cä. Ngån-ng» có câu: "B‹ kia dÍ lÃp, túi tham khó ÇÀy". ThÆt Çúng nhÜ th‰, "lòng tham Çã không Çáy", thì làm sao ÇÀy ÇÜ®c?

ñ‹ ÇÓi trÎ lòng tham-lam, PhÆt khuyên chúng ta phäi "Thi‹u-Døc và Tri-Túc". Trong Kh‰-kinh có nói: "Tri-túc chi nhÖn, tuy ng†a ÇÎa thÜ®ng du vi an låc, bÃt chi túc chi nhÖn, tuy xº thiên-ÇÜ©ng diŒc bÃt xÙng š". Nghïa là: NgÜ©i bi‰t Çû, dù n¢m trên ÇÃt vÅn an låc, trái låi, ngÜ©i không bi‰t Çû, dù ª cung tr©i cÛng không vØa š.

VÆy muÓn ÇÜ®c sung-sܧng an vui, chúng ta cÀn phäi

Thi‹u-døc và Tri-túc.

I.ñÎnh nghïa:

Thi‹u-døc là muÓn ít; Tri-túc là bi‰t Çû. MuÓn ít là ÇÓi v§i cái chÜa có, mà vì nhu cÀu, mong cho có. NhÜ muÓn có cái nhà ª vØa såch, vØa che kín nܧc mÜa; cÀn Çi cho mau , muÓn có m¶t phÜÖng-tiŒn giao thông gì cho tiŒn l®i, chÌ cÓt Ç« mÕi chân, Ç« tÓn thì gi© là ÇÜ®c, chÙ không có chi‰c xe hÖi l¶ng lÅy, mÃy chøc nghìn, quá sÙc tài chánh cûa mình.

Bi‰t Çû, g¥p hoàn-cänh nào cÛng ÇŠu an phÆn tùy duyên. ñÓi v§i viŒc æn, m¥c và ª, t¿ thÃy mình có Çû dùng rÒi, không tham cÀu nhiŠu hÖn n»a, mà phäi kh° sª vŠ tinh thÀn.

II.NgÜ©i Ç©i thÜ©ng tham muÓn nh»ng gì?

NgÜ©i Ç©i thÜ©ng bÎ næm thÙ tham muÓn sau dây sai khi‰n:

a) Tham muÓn tiŠn cûa

b) Tham muÓn s¡c ÇËp

c) Tham muÓn danh v†ng

d) Tham muÓn æn ngon

e) Tham muÓn ngû kÏ

-NgÜ©i tham muÓn tiŠn cûa, thì tiŠn kho båc ÇÓng, nhà ngang dãy d†c, ÇÃt ru¶ng cò bay th£ng cánh, cÛng chÜa cho là vØa, mà vÅn còn mong muÓn ÇÜ®c làm giàu thêm n»a.

-NgÜ©i tham muÓn s¡c ÇËp, thì suÓt Ç©i dong ru°i Çi tìm hoa; thÃy ai có nhan s¡c là mê-m‰t, tìm cách này cách khác Ç‹ gÀn gûi cho kÿ ÇÜ®c. M‡i khi Çã thÕa mãn, thì låi ruÒng bÕ ngÜ©i ÇËp này, Ç‹ chåy theo ngÜ©i ÇËp khác; luôn luôn bÎ vÆt døc sai khi‰n, mÃt h‰t cä nhân-cách.

-NgÜ©i tham muÓn danh v†ng, thì suÓt Ç©i dong ru°i theo chÙc cä, quyŠn cao, ti‰ng hay, danh tÓt. H† lòn cúi h‰t ch‡ này ljn ch‡ khác, Ç‹ mong ÇÜ®c cái ÇÎa-vÎ cao sang. H† lao tâm, kh° trí, tìm m†i cách Ç‹ n¡m gi» cho ÇÜ®c cái hÜ danh.

-NgÜ©i tham muÓn æn ngon, thì suÓt Ç©i lân la bên cånh nh»ng cao lÜÖng mÏ vÎ, quanh-quÅn bên nh»ng tiŒc bàn, tìm khoái khÄu trong nh»ng ru®u ngon, vÎ lå. Th‰ gi§i cûa h† thu hËp låi trong nh»ng món æn và nh»ng ngÜ©i bån rÜ®u.

-NgÜ©i tham muÓn ngÛ nghÌ, thì quá nºa Ç©i mình lÄn-quÄn trên chi‰c giÜ©ng; æn xong låi nghï chuyŒn Çi n¢m, n¢m là ngû, ngû xong låi muÓn ngû n»a, mÃt cä t¿ chû cûa mình.

Tóm låi, khi Çã tham muÓn nh»ng thÙ Ãy, thì cu¶c Ç©i cûa nh»ng kÈ ham muÓn kia, chÌ còn thu hËp trong s¿ ham muÓn cûa mình, và làm tôi m†i cho vÆt døc m‡i ngày m‡i thêm ch¥t-chë. Xét cho cùng thì nh»ng s¿ tham muÓn trên, ngoài s¿ tham muÓn danh-v†ng là do lòng kiêu-cæng ngã-mån, còn các thÙ tham v†ng khác, ÇŠu do ngÛ-døc làm Ƕng-l¿c chính cä. NgÛ-døc là: S¡c døc, thanh-døc, hÜÖng-døc, vÎ-døc, và xúc døc.

-S¡c-døc là gì? - Là nhãn-cæn ÇÓi v§i s¡c-trÀn, sanh tâm tham muÓn. Trong thì "chánh báo" là thân phÀn cûa nam nhÖn hay n» nhÖn: Mày t¢m m¡t phÜ®ng, môi ÇÕ má hÒng... Ngoài thì "y-báo" là vÆt døng cûa th‰ gian: ng†c, ngà, châu, báu, vÆt qúy ÇÒ xÜa, s¡c màu l¶ng lÅy... Nh»ng món Ãy, Çåi Ça sÓ ngÜ©i vØa trông thÃy liŠn sanh tâm tham ái.

-Thanh-døc là gì? - Là tai nghe ti‰ng hay, tâm sanh say Ç¡m; nhÜ ti‰ng ca, gi†ng hát, khúc lš câu tình, âm ÇiŒu du dÜÖng, khêu g®i tâm døc cûa ngÜ©i, sanh tâm Ç¡m nhiÍm.

-HÜÖng-døc là gì? - Là l‡ mÛi khi ÇÓi v§i hÜÖng-trÀn sanh tâm tham muÓn; nhÜ dÀu thÖm ngào-ngåt, phÃn sáp nÒng nàn, v.v... Nh»ng món hÜÖng-trÀn Ãy, khi‰n cho ngÜ©i ngºi ljn thì sanh tâm Üa thích Ç¡m nhiÍm, mÖ-tܪng vÅn-vÖ.

-VÎ-døc là gì? Là khi lÜ«i ÇÓi v§i mùi vÎ, sanh tâm tham Ç¡m, nhÜ các mùi vÎ thÖm- tho, ng†t bùi, chua chát, m¥n låt, mª thÎt, cá tôm, chä gói nem bì, nh»ng ÇÒ cao-lÜÖng mÏ-vÎ...

VÅn bi‰t nhân-loåi ÇÓi v§i s¿ æn uÓng phäi cÀn dùng nhiŠu món Ç‹ nuôi sÓng mà làm viŒc. Th‰ nên cä nhân-loåi ai ch£ng công nhÆn nó là ÇiŠu cÀn y‰u nhÃt, n‰u æn uÓng kém thi‰u, thì thân th‹ phäi Óm, gÀy. NhÜng ta nên xem s¿ æn uÓng nhÜ là uÓng thuÓc Ç‹ ch»a bÎnh Çói khát mà thôi. N‰u quá tham món æn cao-lÜÖng mÏ vÎ, chÌ bi‰t lo sÓng Ç‹ mà æn, thì con ngÜ©i có chi là cao thÜ®ng? PhÆt nói: "Chúng sanh sª dï Çi không cách ÇÃt, không khÕi cÕ cây, ra vào không r©i khÕi không khí, là bªi æn nh»ng món "do ÇÃt sanh ra", nên thân th‹ rÃt n¥ng nŠ".

-Xúc-døc là gì? - Là thân-th‹ khi giao-thiŒp v§i xúc trÀn, sanh tâm tham muÓn. BÓ väi thô sÖ, m¥c vào mình bi‰t nhám; løa là, gÃm nhiÍu xuông vào mình bi‰t trÖn láng, g‡ chåm vào mình bi‰t cÙng, bông Çøng vào mình bi‰t mŠm v.v... Nh»ng vÆt gì mŠm måi thì sanh tâm Üa thích, nh»ng vÆt gì cÙng nhám thì sanh lòng ghét bÕ.

III.Tåi håi cûa lòng tham muÓn quá Ƕ: 

Nh»ng s¿ tham muÓn quá Ƕ, làm cho lòng ngÜ©i xao xuy‰n, mÃt h‰t cä t¿ chû, và chÌ còn là nô-lŒ cho nh»ng thèm muÓn cûa mình mà thôi. M¶t khi Çã bÎ lòng tham døc ÇiŠu-khi‹n, thì con ngÜ©i gây tåo không bi‰t bao nhiêu t¶i-l‡i, dám làm nh»ng chuyŒn hung ác mà không g§m tay. Låi chính vì lòng tham muÓn không ngÀn mé, mà mình không t¿ nhÆn bi‰t, nên ljn khi muÓn mà không ÇÜ®c, thì Ç° l‡i cho ngÜ©i, nhân Çó sanh ra cånh-tranh, xung Ƕt, làm cho nhân-loåi chÎu l¡m ÇiŠu tàn håi. Lòng tham muÓn quá Ƕ, làm cho con ngÜ©i tÓi m¡t trܧc nh»ng s¿ phäi, trái, thúc ÇÄy ngÜ©i Ç©i vào ÇÜ©ng t¶i l‡i. Ch£ng hån m¶t kÈ không có næng-l¿c, Çåo-ÇÙc mà muÓn ÇÜ®c giàu có l§n và quyŠn th‰ to, thì có th‹ dùng nh»ng mÜu-mô gian-xäo, Çen-tÓi, dã-man Ç‹ Çåt š muÓn cûa mình. Ho¥c giä, cÛng vì muÓn ÇÜ®c nhÜ š bà v® yêu quš, mà có l¡m ông chÒng bÎ b¡t bu¶c làm nh»ng viŒc trái v§i lÜÖng tâm, cho ljn tan thân mÃt mång.

Tóm låi, ngÛ-døc làm håi cho loài ngÜ©i không th‹ k‹ xi‰t: Vì ngÛ-døc mà sanh ra lo buÒn giÆn d», vì ngÛ-døc mà sanh ra dÓi trá, gian tham, vì ngÛ-døc mà sanh ra cånh-tranh xâu xé, nhân-loåi ÇÜa nhau vào rØng tên mÜa Çån.

Trong hiŒn-tåi lòng tham muÓn quá Ƕ, s¿ chåy Çu°i theo ngÛ-døc Çã làm t°n håi ch£ng nh»ng cho mình và cho ngÜ©i, mà trong tÜÖng-lai, chúng låi còn ÇÜa con ngÜ©i vào chÓn tam-ÇÒ ác Çåo, nhÃt là vào vòng ngå-quÏ, ÇÍ phäi chÎu thi‰u thÓn cä hai phÜÖng-diŒn vÆt-chÃt lÅn tinh-thÀn.

ñó là k‰t quä thäm khÓc cûa ngÜ©i quá tham, không bi‰t "Thi‹u-døc" và "Tri- túc".

IV.PhÜÖng pháp ÇÓi trÎ lòng tham muÓn quá Ƕ: Thi‹u døc - Tri túc

Túi tham Çã không Çáy, thì càng tham låi thÃy càng thi‰u, càng kh°. PhÆt dåy: "Càng tham muÓn, càng kh‡ sª". Chúng ta ÇØng lÀm tܪng r¢ng: m¶t khi lòng tham muÓn ÇÜ®c thÕa mãn, là h‰t tham muÓn. HÍ còn cÛi thì lºa còn cháy. Tham muÓn ÇÜ®c toåi nguyŒn thì tham muÓn låi còn to lên. Tøc ng» thÜ©ng nói: "ñÜ®c voi Çòi tiên" là th‰. NgÜ©i mà lºa tham v†ng mong cÀu nung-nÃu trong lòng, bao gi© cÛng thÃy mình còn thi‰u thÓn. Không thÃy thi‰u món này, låi thÃy thi‰u món khác, rÒi thèm khát mãi, không lúc nào ÇÜ®c toåi chí. Mà không toåi chí là còn kh°.

ñ‹ ÇÓi-trÎ lòng tham vô Ƕ, Çåo-PhÆt cÛng nhÜ Çåo Nho ÇŠu dåy chúng ta phäi "Tri-túc" tÙc bi‰t Çû. Có bao nhiêu ta hܪng bÃy nhiêu, t¿ cho mình không còn thi‰u gì n»a, ÇØng nhìn lên nh»ng kÈ giàu có sang tr†ng hÖn mình, th‰ là "bi‰t Çû".

Trong kinh Di-Giáo, PhÆt dåy: "Này các Tÿ-kheo! N‰u các ông muÓn thoát khÕi s¿ kh° não, nên suy nghiŒm hai ch» "Tri-túc". HÍ bi‰t Çû thì dù ª cänh nào cÛng yên vui. NgÜ©i không bi‰t Çû, tuy giàu mà nghèo; ngÜ©i bi‰t Çû tuy nghèo mà giàu. NgÜ©i không bi‰t Çû thÜ©ng bÎ næm thÙ ham muÓn kéo d¡t, làm ngÜ©i bi‰t Çû thÜÖng håi".

M¶t ngÜ©i trong tay thâu tóm tÃt cä cûa cäi trong th‰ gian, v§i ngÜ©i nghèo mà không tham muÓn, hai ngÜ©i ÇŠu giàu nhÜ nhau.

Chúng ta hãy chiêm-nghiŒm nh»ng l©i dåy ÇÀy š nghïa Ãy. Làm chû Ç©i ta, chính là lòng ta. Giàu nghèo sang hèn chÌ là vÃn-ÇŠ phø thu¶c. N‰u ta kŠm ch‰ ÇÜ®c døc-v†ng, tham muÓn là ta giàu sang; n‰u ta không kŠm ch‰ ÇÜ®c døc v†ng tham muÓn là ta nghèo hèn.

V.L®i ích cûa hånh Thi‹u døc và Tri túc:

Lòng tham muÓn làm cho ta kh° bao nhiêu, thì Thi‹u-døc và Tri-túc låi làm cho ta sung-sܧng bÃy nhiêu. ñó là lë ÇÜÖng nhiên. Nh© "ít tham døc", nên con ma døc-v†ng không làm sao xui khi‰n ÇÜ®c mình; nh© "bi‰t Çû", nên con qu› tham lam ch£ng có quyŠn hành sai sº mình n»a. M¶t khi con ngÜ©i không còn làm nô-lŒ cho vÆt-chÃt Çê-hèn n»a, thì lòng ngÜ©i b¡t ÇÀu t¿ do giäi-thoát. Con ngÜ©i lúc Ãy m§i xÙng danh là con ngÜ©i, m§i có Çû nhân-cách và không h°-thËn v§i ÇÎa-vÎ làm anh cä muôn loài. ChÌ khi Ãy con ngÜ©i m§i có th‹ t¿ cho mình có hånh phúc ÇÜ®c; và dù cho thÜ©ng ngày vÅn æn cÖm hÅm canh rau, quanh næm cÙ quÀn bô, áo väi, cÛng vÅn thÃy trong lòng thÖ th§i, an vui, sung-sܧng. TØ xÜa ljn nay, không có m¶t vÎ giáo-chû nào, hiŠn-tri‰t nào xÙng Çáng v§i danh nghïa Ãy mà låi không khinh thÜ©ng vÆt chÃt, mà låi chåy theo danh-v†ng tiŠn cûa, æn sung, m¥c sܧng cä.

HÖn n»a, nh© Thi‹u-døc và Tri-túc mà gia Çình, xã-h¶i ÇÜ®c an vui, hoà-bình, không còn ai giành giÆt cûa cäi, danh v†ng, mi‰ng ngon, vÆt lå cûa ai n»a. Cái l®i ích cûa Thi‹u-døc, Tri-túc thÆt không sao k‹ xi‰t ÇÜ®c.

VI.Giäi Çáp nh»ng th¡c m¡c vŠ vÃn ÇŠ "Thi‹u døc" và "Tri túc" 

Có ngÜ©i hÕi:

- Con ngÜ©i muÓn ti‰n b¶, cÀn phäi n‡-l¿c phÃn ÇÃu, cånh tranh trong tÃt cä m†i trÜ©ng h®p. ñåo PhÆt låi dåy phäi thi‹u-døc và tri-túc. NhÜ th‰ là chû-trÜÖng làm cho nhân-loåi thÓi-hóa chæng?

-ñáp: - Không! ñåo PhÆt dåy "thi‹u-døc" và "tri-túc" cÓt y‰u ngæn ngØa con ÇÜ©ng trøy låc, chÆn ÇÙng lòng tham lam tàn ác không b© b‰n cûa chúng-sanh, Çang sÓng trong cõi Ç©i vÆt-døc, chÙ không phäi chû-trÜÖng ngæn chÆn s¿ ti‰n-triÍn cûa con ngÜ©i trên ÇÜ©ng l®i ngÜ©i l®i vÆt, ích nܧc, ích dân. NhÆn thÃy tai-håi l§n lao cûa bÎnh tham-lam nên ÇÙc PhÆt ÇÜa ra phÜÖng thuÓc rÃt công hiŒu là "muÓn ít" và "bi‰t Çû" Ç‹ ÇiŠu trrÎ cæn-bŒnh Ãy cho tÆn gÓc. PhÜÖng thuÓc này së làm y‰u dÀn tâm tham-lam, nên các mÓi døc-v†ng, t¶i ác dÀn dÀn tiêu diŒt, chÌ còn låi tÃm lòng tØ-bi r¶ng-rãi bao-la mà thôi. M¶t khi con ngÜ©i h‰t chåy theo døc-v†ng, h‰t Çu°i b¡t hånh-phúc vÆt-chÃt tåm b®, giã-trá, cÛng không Çào b§i thêm Çau kh° cûa ngÜ©i khác, Ç‹ tìm hånh-phúc cho mình n»a, thì lúc Ãy, hånh-phúc chân thÆt liŠn ljn v§i h†.

NhÜ th‰, nghïa là hånh "Thi‹u-døc" và "Tri-túc" b¡t ÇÀu hãm b§t tÓc-l¿c cûa lòng døc-v†ng tham-lam, k‰ Çó chÆn ÇÙng nó låi, sau h‰t bu¶c nó xoay chiŠu, Ç°i hܧng, tinh ti‰n mãi trên con ÇÜ©ng lành. VÆy thì hånh "muÓn ít" và "bi‰t Çû" ch£ng nh»ng không ÇÜa con ngÜ©i vào ÇÜ©ng thÓi hóa, mà låi giúp cho s¿ ti‰n-hóa chân-thÆt cûa nhân-loåi.

Vã låi, ngày nay nhân-loåi Çang chÙng-ki‰n m¶t s¿ mÃt quân-bình nguy hi‹m gi»a s¿ ti‰n-hóa mau lË cûa vÆt-chÃt và s¿ chÆm ti‰n cûa tinh-thÀn. S¿ mÃt thæng b¢ng Ãy, có th‹ ÇÜa nhân-loåi ljn hÓ diŒt vong. VÆy cÀn phäi quân-bình s¿ ti‰n-hóa vÆt-chÃt và tinh-thÀn. MuÓn th‰, ch£ng có phÜÖng pháp nào hÖn là tuân theo hånh "Thi‹u-døc" và "Tri-túc". Con ngÜ©i n‰u bi‰t coi thÜ©ng vÆt-chÃt m¶t tí, bi‰t sa-thäi b§t døc-v†ng m¶t tí, thì m§i ti‰n hóa thêm ÇÜ®c vŠ tinh-thÀn.

Sª-dï ngày nay trên th‰ gian, ÇÙng vŠ phÜÖng-diŒn vÆt-chÃt, khoa-h†c, con ngÜ©i có ti‰n-triÍn rÃt nhiŠu, rÃt nhanh; còn vŠ phÜÖng-diŒn tinh-thÀn, Çåo ÇÙc, con ngÜ©i ti‰n rÃt chÆm, vì ít ai quan tâm lÜu š ljn nó, mà chÌ chåy theo vÆt-døc. HÍ vÆt-chÃt quá ti‰n, thì tinh-thÀn phäi lùi, vÆt-chÃt càng cao thì lòng tham càng n¥ng, càng sâu, càng l§n, không bi‰t ljn lúc nào là cùng. Tai hoå chi‰n tranh ngày nay, gieo r¡c kh¡p nÖi trên th‰-gi§i, cÛng do lòng tham không Çáy cûa con ngÜ©i "bÃt tri túc" vÆy.

VÆy Thi‹u-døc và Tri-túc là hai phÜÖng thuÓc rÃt thÀn diŒu cho cæn bÎnh trÀm-tr†ng cûa th‰-gi§i ngày nay, không ai có th‹ chÓi cãi ÇÜ®c.

KÈ ngoài Ç©i và ngÜ©i trong Çåo, muÓn ÇÜ®c hånh-phúc chân thÆt, thì nên tu-hånh "Thi‹u-døc" và "Tri-túc". Vì thÆt s¿, nh»ng ngÜ©i không quá Çòi hÕi vŠ vÆt-chÃt, thì ch£ng hŠ so sánh v§i bŠ trên; do Çó, không thÃy mình thi‰u kém vŠ vÆt-chÃt, nên ít kh°. HÖn n»a, h† chÌ so-sánh v§i kÈ dܧi, thÃy mình khá giä, ÇÀy Çû hÖn, nên dÍ mãn nguyŒn.

MuÓn tránh khÕi các håi trong gia-Çình và ngoài xã-h¶i, m‡i ngÜ©i trên th‰ gian này, ÇŠu phäi gi» phÆn thû thÜ©ng, ÇØng vÜ®t quá khä næng cûa mình. Th‰-gi§i næm Châu hiŒn nay, muÓn có hòa-bình Ç‹ mà hܪng låc-thú hòa bình vïnh-viÍn, thì cÛng không ngoài cái hånh "Thi‹u-døc và Tri-túc" mà ÇÜ®c.